ĐÔI MẮT NÓI GÌ VỀ SỨC KHỎE CỦA BẠN?

Paula Spencer (Caring.com)


Nhìn thẳng vào mắt con người, quí vị có thể thấy hoặc không thấy được sự thành thật của họ. Nhưng về sức khỏe, thì đôi mắt lại nói được nhiều điều hơn là chúng ta nghĩ, về lượng cholesterol, về bệnh Gan, về bệnh Tiểu đường v.v…
Bác sĩ Nhãn khoa Andrew Iwach, phát ngôn viên của American Academy of Ophthalmology (Học viện Nhãn khoa Hoa Kỳ), và là Giám đốc Điều hành của the Glaucoma Center of San Francisco (Trung tâm Bệnh Tăng Nhãn Áp San Francisco) nói rằng: “Đôi mắt là cửa sổ độc nhất nhìn vào sức khỏe bên trong. Đó là nơi duy nhất của cơ thể, mà từ đó, không cần đến khoa giải phẫu, chúng ta có thể nhìn vào để thấy các tĩnh mạch, động mạch, và cả thần kinh thị giác nữa”Sự trong suốt của đôi mắt giải thích tại sao, những bệnh mắt thông thường như glaucoma (bệnh tăng nhãn áp), cataracts (bệnh đục thủy tinh thể), và macular degeneration (bệnh thoái hóa võng mạc) có thể được phát hiện sớm bằng các phương pháp khám mắt thông thường.
Bác sĩ Iwach nói tiếp: “Điều đáng tiếc là vì bận rộn, người ta thường trì hoãn, không những việc khám mắt, mà còn cả việc khám sức khỏe định kỳ hàng năm nữa. Đó là lý do tại sao, đôi khi chính các bác sĩ Nhãn khoa lại phát hiện được các bệnh lý khác, như bệnh Tiểu đường, bệnh Cao huyết áp v.v… Tai hại hơn nữa là chính những người có nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cho người khác, lại lơ là chăm sóc sức khỏe cho mình.
Sau đây là 14 điều mà đôi mắt có thể nói cho chúng ta về tình trạng sức khỏe bên trong:

1/ Dấu hiệu báo động thứ 1: Lông mày rụng mất dần.
Theo thời trang, những cặp chân mày được cạo hay nhổ, để tạo dáng theo một đường cong nào đó. Nhưng khi mà lông mày tự nó bắt đầu rụng dần, nhất là ở đoạn 1/3 tính từ đuôi mắt ngoài, thì đó là dấu hiệu của bệnh Tuyến giáp trạng, hoặc là Thiểu năng tuyến giáp (hypothyroidism), hoặc là Cường năng tuyến giáp (hyperthyroidism). Tuyến giáp rất nhỏ, nhưng lại là một tuyến nội tiết giữ vai trò then chốt trong việc điều hòa khả năng chuyển hóa của cơ thể. Và các nội tiết tố của tuyến giáp cũng là một trong những yếu tố chủ chốt của việc mọc tóc nữa.
Cặp chân mày thường mỏng dần theo tuổi tác, đó là lẽ tự nhiên. Nhưng nếu những sợi lông mày rụng một cách bất thường, không đều đặn, đặc biệt ở phần đầu và đuôi, thì đó chính là vấn đề của tuyến giáp trạng. Đôi lúc, chúng ta cũng thấy có sự rụng lông tóc ở những nơi khác trong cơ thể, nhưng xẩy ra ở cặp lông mày là đáng chú ý nhất. Tóc bạc sớm cũng liên quan đến tuyến giáp trạng. Bệnh tuyến giáp thường xẩy ra cho nữ giới nhiều hơn là nam giới. Đặc biệt, bệnh Cường năng tuyến giáp (hyperthyroidism) thường xẩy ra ở phái nữ trong lứa tuổi từ 20 đến 30 tuổi.
Các triệu chứng của Thiểu năng hay Cường năng tuyến giáp (Hypo hay Hyperthyroidism) đều rất phổ biến. Quí vị hãy gặp bác sĩ gia đình hay các bác sĩ chuyên khoa Da, khi thấy có những thay đổi bất thường về trọng lượng cơ thể, về thể lực, về đường bài tiết, về chu kỳ kinh nguyệt, về những thay đổi trên làn da và cả về tính khí nữa.

2/ Dấu hiệu báo động thứ 2: Mụt lẹo ở mắt tồn tại hay tái diễn thường xuyên.
Đại đa số những mụn nhỏ, thường có mầu đỏ, nổi cộm lên ở khóe mắt ngoài hay khóe mắt trong, thường là những mụt lẹo vô hại. Nhưng nếu các mụt lẹo đó không tự mất đi sau 3 tháng, hoặc cứ tái diễn ở cùng một vị trí, thì có thể đó là dấu hiệu của một loại ung thư hiếm khi gặp, đó là sebaceous gland carcinoma, còn gọi là Ung thư tuyến nhãn dịch (một loại tuyến tiết ra chất nhờn ở mắt).
Thật ra, những mụt lẹo chính là những tuyến chất nhờn bị bít kín lại ở các nang lông mi. Thường thì chúng sẽ tự biến đi trong vòng 1 tháng. Nhưng những u nang ung thư thì không tự biến mất, hoặc nếu có mất đi, sau đó lại sẽ xuất hiện ở cùng một chỗ. Bên cạnh đó, một dấu hiệu khác báo hiệu nguy cơ ung thư tuyến nhãn dịch là một số lông mi quanh chỗ mụt lẹo bị rụng mất.
Khi có những triệu chứng trên tồn tại trên 3 tháng, chúng ta cần gặp một bác sĩ chuyên khoa về Mắt càng sớm càng tốt để có những xét nghiệm cần thiết. Một kỹ thuật sinh thiết có thể được thực hiện để xét nghiệm ung thư. Ngoài ra, nếu đó chỉ là một mụt lẹo, cũng sẽ được mổ để lấy ra.

3/ Dấu hiệu báo động thứ 3: Một quầng màu vàng u lên trên mi mắt.
Xanthelasma palpebra, đó là tên y học của một quầng màu vàng nhỏ, nằm trên mi mắt, thường là dấu hiệu cho biết chúng ta có thể đang bị cao cholesterol. Quầng này cũng thường được gọi là “quầng cholesterol”, cũng chính là nơi mà các mô mỡ ứ đọng lại trên mi mắt. Đôi lúc, chúng ta lầm tưởng đó là một mụt lẹo, nhưng khác với “quầng cholesterol”, các mụt lẹo có khuynh hướng mọc ở hai, ba chỗ, và có kích thước nhỏ hơn nhiều.
Hãy gặp các bác sĩ chuyên khoa Da hay Mắt. Một bác sĩ Nhãn khoa có thể khám và biết đó là một mô mỡ. Trong thực tế, đôi khi việc xét nghiệm cholesterol lại được bắt đầu từ việc khám mắt định kỳ. Đồng thời, bác sĩ cũng có thể nhận ra những dấu hiệu khác của bệnh Nghẽn động mạch vành ở Tim (coronary artery disease).

4/ Dấu hiệu báo động thứ 4: Mắt bị nóng, bị hoa khi đang xử dụng computer.
Điều này chứng tỏ, quí vị là người quá đam mê công việc (workaholic), và nhất định là người đang bị hội chứng Mắt do computer (computer vision syndrome- gọi tắt là CVS). Tình trạng Mắt bị căng, một phần do độ tương phản yếu kém của màn hình computer, và một phần do đôi mắt bị làm việc quá mức khi tập trung nhìn vào màn hình. Hơn nữa, vào tuổi trung niên, đôi mắt mất dần khả năng sản xuất nhãn dịch, là một chất nhờn bôi trơn, khiến chúng ta dễ bị cay xót và hoa mắt.
Quí vị để ý sẽ thấy các triệu chứng trên thường xẩy ra vào buổi trưa, là thời điểm mà mắt dễ bị khô đi, hoặc là khi chúng ta đọc những nét chữ thật mảnh. Những ai dùng contacts lense hay đeo kính dễ bị hội chứng Mắt do computer (CVS). Bác sĩ Iwach còn cho biết thêm: “Đôi khi, các triệu chứng trên càng trầm trọng nếu chúng ta để quạt máy chĩa thẳng vào mặt, khiến mắt lại càng bị khô nhanh hơn”.
Điều nên làm là khi xử dụng computer, chúng ta hãy đóng bớt cửa sổ để giảm độ chói sáng, hoặc nếu quí vị là người đeo kính, hãy dùng loại kính có phủ lớp chống tia phản chiếu (antireflective coating). Màn hình flat-panel LCD, ở các laptop chẳng hạn, khiến cho mắt ít bị căng thẳng hơn các loại màn hình cũ. Và quan trọng nhất là hãy để mắt được nghỉ ngơi sau một thời gian tập trung quá độ, quí vị nhé.

5/ Dấu hiệu báo động thứ 5: Đổ ghèn nhiều trong mắt.
Đó là dấu hiệu của chứng Blepharitis, viêm mí mắt, đặc biệt là ở khóe mắt, do một vài nguyên nhân. Và đáng ngạc nhiên thay, hai trong vài nguyên nhân đó lại liên quan đến vài nơi khác trong cơ thể: Đó là Gầu trên da đầu, và rất nhiều loại mụn trứng cá lấm tấm (acne rosacea), khiến cho da bị lấm tấm đỏ, thường có trên vùng mặt của những phụ nữ có nước da thật trắng vào tuổi trung niên. Vì một lý do nào đó, nếu những mảnh vụn li ti từ loại mụn lấm tấm này, hay từ Gầu trên da đầu lọt vào trong mắt, sẽ làm cho mắt bị cay nóng, và cảm thấy khô đi. Những hạt lấm tấm này thường vướng vào lông mi, hay lọt vào khóe mắt trong, và ngay cả trên mi mắt nữa.

Cách đối phó: Quí vị hãy rửa tay sạch, sau đó dùng khăn nhúng nước ấm đắp vào mắt độ vài phút để làm sạch những mảnh vụn li ti, đồng thời làm cho da được êm dịu. Nếu cần, quí vị hãy gặp bác sĩ, là người có thể kê toa các loại thuốc mỡ hay thuốc uống trụ sinh (antibiotic ointment hay oral antibiotic), cũng như các loại nước mắt nhân tạo (artificial tears)

6/ Dấu hiệu báo động thứ 6: Một điểm mù xuất hiện trước mắt, với những vệt sáng lung linh, hay những đường nét dợn sóng.
Đó là dấu hiệu của Optical migraine, tạm dịch là chứng “migraine thị giác”, tạo ra những hình ảnh rối loạn trước mắt, có thể có, hoặc không có nhức đầu. Sự thay đổi lưu lượng máu lên Não có thể là một nguyên nhân gây ra chứng này.
Thường thì những hình ảnh rối loạn này bắt đầu ở trung tâm của vùng thị giác. Có thể là một đốm sáng, một đốm đen, hoặc một vệt dài di động khiến quí vị nhìn không rõ ràng sự vật, giống như quí vị đang nhìn qua một miếng ván nứt nẻ hoặc bị thủng lỗ chỗ vậy. Quí vị không có cảm giác đau, và không có hậu quả tai hại nào. Mỗi người có một nguyên nhân khác nhau, có thể do cà phê, do rượu, do ăn nhiều chocolate, hoặc do căng thẳng quá … Và một cơn nhức đầu có thể dữ dội khiến quí vị bị buồn nôn sau đó.

Cách đối phó: Nếu quí vị đang lái xe, cách tốt nhất hãy tìm chỗ đậu lại nghỉ ngơi, chờ cho đến khi các triệu chứng chấm dứt, thường là trong vòng một giờ đồng hồ. Nếu các rối loạn này kéo dài hơn một giờ đồng hồ, quí vị nên gặp một bác sĩ chuyên khoa về Mắt để khám xem võng mạc có bị rách hay không, hoặc nếu thấy có những triệu chứng khác kèm theo, như sốt, cơ bắp mất sức, hoặc nói năng bỗng nhiên bị khó khăn, thì đó có thể là dấu hiệu của Stroke – Tai biến Mạch Máu Não, hoặc do sắp bị Seizure - Động kinh.

7/ Dấu hiệu báo động thứ 7: Mắt bị đỏ và ngứa.
Có rất nhiều yếu tố khiến cho đôi mắt bị khó chịu, nhưng nếu quí vị có cảm giác ngứa, đi kèm với hắt hơi, ho, nghẹt mũi, hoặc sổ mũi, thì đó thường là do dị ứng ! Khi đôi mắt bị liên lụy, các tác nhân thường đến từ trong không khí, như phấn hoa, bụi bậm, hoặc từ (animal dander).
Nhưng Mắt cũng có thể bị dị ứng từ các loại mỹ phẩm, hoặc các loại kem dùng cho da. Một số người cũng bị dị ứng với các loại thuốc nhỏ trị khô mắt.

Cách đối phó: Cách hay nhất là tìm cách tránh xa các nguyên nhân gây dị ứng. Các thuốc chống dị ứng có thể trị ngứa mắt, nhất là các loại thuốc nhỏ thường có tác dụng nhanh chóng.

8/ Dấu hiệu báo động thứ 8: Tròng trắng mắt bị vàng.
Có hai nhóm người thường bị triệu chứng vàng mắt này nhiều nhất: gọi là Jaundice, hay là Hoàng đản: Nhóm thứ nhất là các trẻ sơ sinh, có chức năng gan còn yếu, và nhóm thứ hai là người lớn mang bệnh ở gan, mật, ống dẫn mật, bao gồm cả viêm gan và xơ gan. Màu vàng có ở tròng trắng là do sự tích tụ của chất bilirubin, một sản phẩm phụ của hồng cầu mà gan không thể nào loại trừ được nữa.
Bác sĩ Iwach cho biết: “Màu vàng có thể tích tụ ở một vài nơi khác trên cơ thể như da chẳng hạn, nhưng chúng ta không nhìn thấy rõ như ở tròng trắng”. Lưu ý thêm là nếu chúng ăn cà rốt nhiều quá, quá nhiều chất beta carotene, làn da cũng bị vàng, nhưng tròng trắng của mắt vẫn bình thường, không bị ảnh hưởng chút nào.
Vậy khi bị vàng mắt, quí vị hãy gặp bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt nhé.

9/ Dấu hiệu báo động thứ 9: Một khối u nhỏ, hay một đốm màu nâu trên mí mắt. Ngay cả một người có tính thận trọng, xem xét da mình thường xuyên, cũng có thể bỏ sót vùng mí mắt là nơi mà ung thư da có thể xẩy ra. Đa số ung bướu độc tính ở vùng mí mắt là ung thư tế bào căn bản (basel cell carcinoma). Và khi bướu xuất hiện như một đốm màu nâu, thì đó là một loại ung thư da khác, tên là Malignant Melanoma, ung thư Da ác tính, thường ngả sang màu đen sẫm.
Người lớn tuổi có da trắng thường mang nguy cơ cao mắc phải loại ung thư này, nhất là ở mí mắt dưới. Khối u nhỏ có thể có màu ngọc trai, với vài mạch máu nhỏ li ti. Nếu khối u xuất hiện ở vùng lông mi, một vài sợi lông mi có thể bị rụng mất.

Cách đối phó: Khi có dấu hiệu nghi ngờ xuất hiện như mô tả ở trên, quí vị hãy gặp ngay các bác sĩ chuyên khoa Da, bác sĩ gia đình, hoặc bác sĩ Mắt, trước khi ung thư có thể lan tới vùng lân cận các hạch bạch huyết.

10/ Dấu hiệu báo động thứ 10: Đôi mắt bị lồi.
Nguyên nhân thông thường của chứng mắt lồi là bệnh Cường năng tuyến giáp (Hyperthyroidism), nhất là ở một hình thức khác nữa gọi là Graves' disease.
Một cách để nhận ra hiện tượng mắt lồi, là chúng ta có thể thấy được phần tròng trắng, nằm ngay ở giữa mí mắt trên và tròng đen, (hiện tượng này không xẩy ra ở đôi mắt bình thường). Ở đây chúng ta không kể đến một vài người có đôi mắt lồi do yếu tố di truyền. Người bị bệnh lồi mắt do Cường năng tuyến giáp, có thể sẽ không chớp mắt thường xuyên, và dường như đang nhìn trừng trừng vào quí vị. Bởi vì diễn tiến bệnh chậm chạp, nên triệu chứng thường được nhận ra bởi những người quen nhưng lâu lâu mới gặp một lần, hơn là do những người thân gặp mặt mỗi ngày.

Cách đối phó: Hãy lưu ý các triệu chứng trên với bác sĩ, nhất là khi chúng đi kèm với các triệu chứng của bệnh Grave’s, bao gồm hoa mắt, bất an, mệt lả, thèm ăn nhiều hơn trước, nhưng bị giảm cân, run rẩy tay chân và hồi hộp. Một xét nghiệm máu có thể đo lường được mức độ của tuyến giáp. Sự trị liệu sẽ bao gồm thuốc men và giải phẫu.

11/ Dấu hiệu báo động thứ 11: Bất thình lình thấy hình ảnh chập đôi, mắt bị mờ, hay không còn thấy nữa.
Đó là dấu hiệu của Stroke – Tai Biến Mạch Máu Não. Một số triệu chứng khác của TBMMN là bất thình lình bị Tê, hay bị yếu cánh tay, chân hay vùng mặt, điển hình là xẩy ra ở một nửa bên phải hay trái của cơ thể. Người bệnh không thể bước đi vì bị chóng mặt, hoặc bị mất thăng bằng, mất khả năng phối hợp động tác khi di chuyển, nói năng ngọng nghịu, nhức đầu dữ dội. Ở trường hợp TBMMN nặng nề hơn, nguyên nhân do xuất huyết Não, hoặc do máu bầm tụ trong Não, các triệu chứng trên sẽ xảy ra đồng loạt. Ở trường hợp tai biến nhẹ, gây ra do các động mạch bị hẹp, các triệu chứng trên cũng xẩy ra nhưng chỉ trong vòng vài phút hay vài giờ đồng hồ mà thôi.

Cách đối phó: Gọi ngay 911

12/ Dấu hiệu báo động thứ 12: Mắt khô, rất nhạy cảm với ánh sáng.
Đó là dấu hiệu của bệnh Sjogren's (pronounced "show-grins"), một hội chứng bệnh lý của hệ miễn nhiễm, làm suy giảm chức năng của các tuyến nhờn trong mắt và miệng, khiến mắt, và miệng bị khô đi.
Bệnh Sjogren's thường xẩy ra ở phụ nữ trên 40 tuổi với bệnh tự miễn như thấp khớp (rheumatoid arthritis) hay bệnh lao Da (lupus). Mắt và miệng thường bị ảnh hưởng cùng một lúc. Bệnh nhân cũng có thể bị khô âm đạo (vagina dryness), khô xoang mũi (dry sinuses) và khô da. Đồng thời, bởi vì thiếu nước miếng, bệnh nhân sẽ gặp khó khăn khi nhai và nuốt thức ăn. Vì thế, muốn cho việc ăn được dễ dàng, người bệnh cần uống nhiều nước trong bữa ăn.

Cách đối phó: Quí vị có thể nhờ bác sĩ làm xét nghiệm về bệnh Sjogren's, các chất nhờn nhân tạo, như nước mắt nhân tạo thường được dùng để bôi trơn và bảo vệ mắt.

13/ Dấu hiệu báo động thứ 13: Bất thình lình khó nhắm một mắt, và nước mắt tự tuôn trào, không thể cầm được.
Đó là dấu hiệu của bệnh Bell’s Palsy, dây thần kinh sọ não số 7, có nhiệm vụ điều khiển các bắp thịt ở vùng mặt bị hư hỏng, gây nên tình trạng liệt tạm thời của một nửa, bên trái hay bên phải mặt. Đôi khi, có kèm theo một chứng bệnh nhiễm siêu vi, như bệnh shingles (Dời leo), hay bệnh HIV, và cũng có thể là một bệnh nhiễm trùng như bệnh Lyme. Người mắc bệnh tiểu đường, hoặc phụ nữ thai nghén đều ở nhóm nguy cơ cao. Một nửa mặt, kể cả mắt bị ảnh hưởng. Triệu chứng khác biệt theo từng trường hợp, nhưng một cách tổng quát, một nửa mặt bị yếu, và xệ xuống. Mí mắt cũng có thể bị xệ xuống và rất khó hay không thể chớp được như bình thường, đồng thời, nước mắt có thể bị tuôn ra ràn rụa, hoặc bị mất hẳn. Các triệu chứng trên có khuynh hướng xẩy ra rất bất ngờ.
Quí vị hãy gặp ngay bác sĩ. Đa số trường hợp là tạm thời, và bệnh nhân có thể hồi phục hoàn toàn sau vài tuần lễ. Vật lý trị liệu có thể hồi phục chức năng nói, cười, và các hoạt động khác của bắp thịt mặt, tạo lại sự cân bằng hai bên mặt. Một sự chăm sóc chuyên khoa Mắt cũng duy trì được chức năng tự bôi trơn của mắt. Khoa châm cứu tỏ ra rất hiệu quả trong việc khôi phục hoàn toàn chức năng của dây thần kinh số 7, và đưa các bắp thịt mặt, cũng như các bắp thịt vận động của mắt trở lại hoạt động bình thường.

14/ Dấu hiệu báo động thứ 14: Mắt bị hoa ở người có bệnh Tiểu đường.
Bệnh Tiểu đường làm tăng nguy cơ của một vài bệnh Mắt, bao gồm bệnh Glaucoma (Tăng nhãn áp) và bệnh Cataracts (Cườm). Mối đe dọa thường thấy ở mắt là bệnh mắt do Tiểu đường (Diabetic retinopathy), vì Tiểu đường ảnh hưởng xấu đến sự tuần hoàn tại mắt, dẫn đến mù lòa cho nhiều người lớn tại Hoa Kỳ. Bệnh Mắt do Tiểu đường (diabetic retinopathy) có khuynh hướng xuất hiện ở những người bị tiểu dường lâu năm. Bệnh nhân có thể thấy những đốm nhỏ màu tối, trôi nổi trong vùng thị giác trước mắt. Đôi lúc Tiểu đường cũng làm cho Mắt bị chẩy máu trong (có thể thấy được từ bên ngoài). Không có triệu chứng đau. Những ai không kiểm soát tốt lượng đường trong máu có thể làm cho tình trạng nặng nề hơn.

Cách đối phó: Những ai bị Tiểu đường cần khám mắt hàng năm, để có thể đối phó ngay từ thời kỳ sớm nhất của các bệnh Tăng nhãn áp, Cườm, hoặc các thay đổi khác của Mắt.

Christopher C. Nguyen, L.Ac., Ph.D.
lược dịch